ईच्छा शक्ती भए समाजमा जनस्तरबाटै परिवर्तन ल्याउन सकिने-प्रकाश श्रेष्ठ
मानिस चेतनशिल सामाजिक प्राणी हो र समाजविनाको मानव जीवन कल्पना गर्न पनि सकिदैन । त्यसैले समाजको विकास बाट मात्र मानव जिवनमा प्रगतीको मापन र सन्तोषको सास फेर्न सकिन्छ । व्यक्तिगत प्रगतीले समाजलाई केही हद सम्म प्रगतीमा डोराउन सहयोग गर्ला तथापी समग्र समाजको परिवर्तन र विकासमा भने समाजमा रहने सबै व्यक्तीहरुको सामुहिक प्रयास र सामुहिक प्रतिवद्धताविना सम्भव हुन सक्दैन । केवल सरकारको मुख ताकेर हाम्रो जस्तो विकासोन्मुख देशमा सामाजिक क्षेत्रमा आजको भोली परिवर्तन हुन सक्ने कल्पना गर्नु नै गलत सावित हुन सक्छ । अझै सम्म पनि शुसासन र नियमनकारी निकायकै गतिविधी माथी जनताको विश्वास हुन सकिरहेको छैन । राजनैतिक दलहरु निश्चित स्वार्थमा मात्रै केन्द्रित रहेको र जनताका दैनिक र अत्यावश्यक वस्तु तथा सेवा उपलब्ध गराउने विषयमा त्यती जिम्मेवार बन्न नसकेको कुरालाई सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ । यसबारे टिकाटिप्पणीहरु गरेर समय मात्र बर्बाद गर्नु जस्तो सबैले महशुष गरेकै कुरा हो । नबुझ्नेलाई बुझाउन सकिन्छ तर बुझेर पनि अबुझ बन्नेहरुलाई कहिल्यै संझाउन सकिदैन त्यस्तै पारा हाम्रा जिम्मेवार मानिएका राजनैतिक दल र तिनका नेताहरुको व्यवहार र कार्यशैली बाट स्पस्ट बुझ्न सकिन्छ ।
यस्तो विसम परिस्थितीबाट देश गुज्रिरहेको छ की जसलाई विस्तारमा ब्याख्या गर्न खोजे ठुलो रामायण वा महाभारतको किताव जस्तै ठुलो किताबको ठेली बन्छ । अत : हामी जनताहरुले केही सोच्ने बेला आएको छ त्यो भनेको जनस्तरबाट नै सबै जुटेर विशुद्ध राजनितिक गन्धबाट टाढा रहेर एउटा यस्तो मनहरुको समुह वा संस्था बनाउनु आवस्यक छ जसमा हरेकले आर्थिक एवं भौतिक सहयोग गरेर निश्चित कार्ययोजना र कार्यक्रम तय गरेर आफ्नो गाउँ-ठाउँको शिक्षा , स्वास्थ्य ,खानेपानी, सिंचाई, सडक , बिजुली लगायत अत्यावश्यक क्षेत्रमा विकास गरि आमरुपमा सर्वसाधारणको पहुँचमा अत्यावश्यक सामाजिक सेवाहरु पुर्याउन सकियोस् । यसको लागी स्वदेश तथा विदेशमा रहने सबै व्यक्तीहरुले निश्चित संचार संजालबाट सम्पर्क स्थापित गरेर निश्चित सामाजिक संस्थाको स्थापना गर्ने र सहभागी सबैले कम्तीमा पनि बर्षेनी आफुले आर्जन गरेको आम्दानीको केही प्रतिशत वा केही दिनको आय सो संस्थाको कोषमा जम्मा गर्ने र यसलाई स्वदेश र विदेशमा बस्नेहरु मध्येबाट निश्चित संगठन संरचना तयार गर्ने , संस्थाको संचालनको लागी व्यवस्थापन वा संचालक समिती गठन गर्ने , आवस्यक कार्यालय र कर्मचारीको व्यवस्था गर्ने , प्राथामिकता क्रम निर्धारण गरेर योजना तर्जुमा गर्ने र सो योजनालाई कार्यान्वयन गर्ने बजेटको व्यवस्था सहयोग कोषबाट र अन्य सरकारी वा ग़ैरसरकारी , दाता निकायहरुको सहयोगबाट गर्ने ।
खासगरी समग्र विकास निर्माण सम्बन्धी गुरुयोजना तयार गरेर सोही योजना मुताविक क्रमस: काम गर्दै गएर आफ्नो गाउँको हरेक सामाजिक क्षेत्रको गुणस्तरिय विकास गर्ने कार्यलाई प्रथामिकता दिने र यसलाई दीर्घकालीन रुपमा संचालन गर्न सरकारको सम्बन्धीत निकायमा कानुननी प्रकृया पुरा गरेर दर्ता लगायतका काम गरेर गैरसरकारी सामाजिक संस्थाको मान्यता प्राप्त गर्ने र यसलाई सामाजिक विकासको अभियान्तकारी संस्थाको रुपमा विकास गर्ने । यो संस्थालाई आर्थिक पारदर्शिता र लक्ष्यउन्मुख परिणाममुखी बनाउन आवस्यक संयन्त्रको विकास गर्नु पर्ने हुन्छ । साथै विदेशबाट आवस्यक रकम जुटाउन सजिलो हुने गरि आधुनिक प्रविधीहरुलाई समेत प्रयोगमा ल्याउने अर्थात् विद्युतिय प्रविधीबाट समेत रकम जम्मा गराउन सकिने माध्यमको विकास गर्ने , हरेक आय-व्यय र बजेट एवं यसको प्रयोग बारे छुट्टै website मै राख्न मिल्ने गरि प्रविधी र लेखा प्रणालीको विकास गरिनु पर्ने हुन्छ जसले गर्दा दाताहरुले दिएको सहयोग के कति कसरी प्रयोग भएको छ अद्यावधिक जानकारी लिन सकिने र आर्थिक पार्दशिता एवं शुसासन कायम हुन मद्दत हुन जान्छ ।
स्वदेशमा होस् या विदेशमा जहाँ जे जस्तो अवस्थामा रहेपनि आफु जन्मेको भुमिलाई माथी उकास्नु पर्छ , समुन्नत समाज बनाउनु पर्छ भन्ने मान्यतामा हामी सबै एकमत हुन सक्छौ तथापी सबै मनहरुलाई जोडेर एकत्रित हुन कोही न कोहीले प्रयास गर्नै पर्छ र यस्तो मानव पुण्ड्य काममा सामाजिक सेवाले ओतप्रोत हुने व्यक्तीहरुले नेतृत्वदायी भुमिका खेलेर अगाडी बढ्न सके अवस्य आ-आफ्नो गाउँ-ठाउँमा यस किसिमको प्रयासलाई अभियानको रुपमा संचालन गरेर धेरै व्यक्तीलाई सामाजिक कार्यमा योगदान पुर्याउन अनुबन्धीत गर्न सकिन्छ । कमसेकम सके बार्षिक रुपमा केही आर्थिक सहयोग गर्ने र त्यस्तै विभिन्न पर्वमा गरिने फजुल खर्चलाई कटौती गरेर पनि सामाजिक सेवाको लागी स्थापना गरिएको कोषमा रकम जम्मा गरेर समाजको विपन्न वर्गलाई गुणस्तरिय शिक्षा , स्वास्थ्य लगायत सामाजिक सेवामा सहज पहुँच गराउन मद्दत पुराउन सकिन्छ ।
आखिर ईच्छा शक्ती हुने हो भने जनस्तरबाट नै समाजका कतिपय न्युनतम सेवा, सुविधाहरुलाई सहजरुपमा सर्वसाधारणको पहुँचमा पुर्याउन सकिन्छ तर यस्तो कार्यमा लाग्ने भित्री मन र प्रयास भने हुनै पर्छ । समाजसेवाको नाममा राजनितीमा भाग लिएर सट्टाबाजी गर्नेहरुको चिन्तनले भने यो पवित्र कामको थालनी हुन सक्दैन । यस किसीमको कामको थालनी र विश्वस्नियता कायम गर्न स्वच्छ सामाजिक सेवामा समर्पित व्यक्तीहरु र ग्रासरुटका समस्याहरु र आम व्यक्तीहरुलाई आपसमा जोड्न र विश्वास जित्न सक्ने व्यक्तीहरुको आवस्यकता भने जरुरी हुन्छ । विदेशमा बस्नेहरुले समेत पवित्र मनले आफु जन्मेको , हुर्केको , पढेको , बढेको गाउँ-ठाउँ, आगनलाई माया गरेर यस्तो सामाजिक सेवाको कर्ममा लाग्ने दृढ़संकल्प गर्नु र केही समय निकालेर साथी-भाईहरुलाई यस्तो काममा लाग्न प्रेरणा दिलाएर आपसमा जुट्नु आवस्यक छ ।
गाउँघरको विकास हुन सके मात्र व्यक्तीको नाम र प्रतिष्ठाको महत्व रहन्छ । आफु जन्मेको धर्ती भुलेर विदेशी माटोमा सपना मात्र देख्न खोज्नु धार्मिक लगायत अन्य हाम्रा प्राचीन मुल्य, मान्यता, संस्कारले पनि सही हुन सक्दैन । कम्तीमा जे जसरी हुन्छ जन्मेको माटो संझिनु आवस्यक छ र यो अभियानमा सरिक भएर सामाजिक सेवामा लाग्न सके अति नै फलदायी हुने देखिन्छ । हुनत विविध तरिकाबाट सामाजिक सेवामा सरिक हुन सकिएला , हुने पनि गरिएको छ तापनि यसरी सामाजिक सेवामा सरिक हुँदा कलेक्टिभवय बाट जान सकिने र उपयोगी सेवा प्रदान गर्न सकिन्छ भन्ने तर्क मात्र दिन खोजिएको हो । अहिले विदेशमा रहने नेपालीहरुले समेत विभिन्न सामाजिक संघ-संस्था स्थापना गरेर नेपालमा शैक्षिक -स्वास्थ्य लगायत विभिन्न क्षेत्रमा सहयोग पुर्याउँदै आएको पाईन्छ तर यस किसिमको सहयोगको मात्रात्मक र गुणात्मक प्रभाव खासै बढि हुन नसकिरहेको बेला यस किसिमको अभियानमा धेरै व्यक्तीहरुलाई संलग्न गराएर उल्लेखनिय योगदान दिन सकिने संभावना प्रसस्त देखिन्छ ।
अन्तमा सबैले आफुले पढेको स्कुल , हिडेको बाटो, खेलेको आँगनलाई नविर्सौ । गाउँ छोडेर शहर गएपनि, अझै टाढा प्रदेश गएपनि र गाउँमै बसे पनि सबैले त्यो जन्मेको भुमिलाई उर्भर बनाउन, माटोलाई संझिरहन, मनमा माया राखिरहन आजैबाट अभियान थालौ , सबैको मन र भरोसालाई जोडौ र सहयोग जुटाएर विकास गर्न उठौ , एकसाथ सबै जुटौ । हामीले नगरे कसले गर्छ र अहिले नगरे कहिले गर्ने भन्ने आम भनाईलाई सार्थक तुल्याउन अग्रसर हौ ।
बाल्टिमोर , मेरिल्याण्ड , अमेरिका