कसरी बन्यो जैसीदेवल?    
प्रा। दिनेशराज पन्त    
   
   
    
   
जैसी देवलको इतिहास गोरखापत्रसँग पनि जोडिएको छ । जैसीदेवल सबैले देखेका छन् । काठमाडौँ मरूटोलबाट केही पर गएपछि जैसीदेल आउँछ । अग्लो हुनाले पनि त्यो प्रसिद्ध छ । यस्तो अग्लो देवल देखेपछि यो कहिले बन्यो, कसले बनायो भनेर जिज्ञासा उठ्नु स्वभाविक छ । काठमाडौँ खाल्डोमा जताततै मन्दिरै मन्दिर भएकाले काठमाडौँ खाल्डोलाई विदेशीहरूले मन्दिरैमन्दिरको देश भनेर पनि भन्ने गरेको पाइन्छ । तिनै मन्दिरमध्येको यस जैसीदेवलको निर्माणसँग रोचक ढङ्गको इतिहास जोडिएको हुनाले त्यस विषयमा केही लेखिन्छ । काठमाडौँका प्रताप मल्ल प्रसिद्ध राजा हुन् । उनले आफ्नो समयमा आफ्नो राज्यका भाइभारदार तथा वरिपरिका राज्यका राजाहरूलाई दबाएर शासन गरेका थिए । यसको साथै लेखपढमा पनि उनको गति भएकोले उनी प्रसिद्ध थिए । उनी आफूलाई कवीन्द्र ९कविहरूमा श्रेष्ठ० भनी लेखाउँथे । यस्ता प्रभावशाली राजा प्रताप मल्लको ५१ वर्षको उमेरमा वि।सं। १७३१ मा मृत्यु भयो । आफूपछि आफ्नी  मनपरेकी रानीपट्टिका छोरा महीपतेन्द्र मल्ललाई राजा बनाउनू भनी प्रताप मल्लले तोकेका थिए । प्रताप मल्लकै जीवनकालमा उनका केही छोराहरू मरिसकेका थिए । प्रताप मल्लको देहावसान हुँदा उनका बाँचेका छोराहरूमध्ये सबभन्दा जेठा नृपेन्द्र मल्ल थिए । त्यसबेला नृपेन्द्र मललको उमेर १२ वर्षको थियो । त्यसबेला पाटनमा प्रताप मल्लका काका सिद्धिनरसिंह मल्लका छोरा श्रीनिवास मल्ल राजा थिए । प्रताप मल्लको मृत्युपछि दाजुहरू छँदाछँदै भाइ महीपतेन्द्र मल्ल राजा हुन सक्तैनन् भन्ने अभियानमा श्रीनिवास मल्ल लागे । यता प्रताप मल्लले राजामा तोकेर गएका महीपतेन्द्र मल्लको पक्ष पनि कमजोर थिएन र दुवै पक्षको सङ्घर्षमा प्रताप मल्लको मृत्युपछिकोे तीन महिना काठमाडौँको गद्दी खाली रह्यो । अन्त्यमा श्रीनिवास मल्लको बल पुग्यो र नृपेन्द्र मल्ल काठमाडौँका राजा बनाइए । वि।सं। १७३७ मा १८ वर्षको उमेरमा नृपेन्द्र मल्लको मृत्यु भयो । त्यसपछि नृपेन्द्र मल्लका भाइ पार्थिवेन्द्र मल्ल काठमाडौँको गद्दीमा राखिए । मैथिलकन्या ऋद्धिलक्ष्मी पार्थिवेन्द्र मल्लकी महारानी थिइन् । नृपेन्द्र मल्लको समयमा र पार्थिवेन्द्र मल्लको शासनकालको ३ वर्ष सम्म चिकुटि ९देवीदास० चौतारा ९मुख्यमन्त्री० थिए । साना राजा भएकाले र प्रताप मल्लको पालादेखिका शक्तिशाली भारदार भएकाले चौतारा चिकुटि त्यसबेला निकै शक्तिशाली थिए । उनको एकछत्र प्रभाव अरू भारादारहरूलाई क्रमशः मन नपर्दै गएको थियो र आफूलाई खतरा हुने सम्भावना देखि वि।सं। १७४० मा चिकुटि भागी पाटन गए । पाटनमा चार दिनसम्म बसी त्यहाँबाट त्रिशूलीपारि गोरखाको बुधसिं भन्नेगाउँमा गई चिकुटि बसे । यसपछि पाटनका राजा श्रीनिवास मल्लले काठमाडौँ आई लक्ष्मीनारायण जोशी, बावत, जयकृष्ण र जयकृष्णका छोरा श्रीकण्ठुसमेत चार जनाको मन्त्रिपरिषद् बनाउन लगाए । यी चार जनामध्ये सबभन्दा चलाख लक्ष्मीनारायण जोशी थिए । यसको चार वर्षपछि वि।सं। १७४४ मा पार्थिवेन्द्र मल्लको अकस्मात् मृत्यु भयो । खानामा विष मिलाई पार्थिवेन्द्र मल्ल र पार्थिवेन्द्र मल्लकी आमाहरूलाई सिद्धयाउने दाउले यो काम भएको थियो । बिरामी भए तापनि पार्थिवेन्द्र मल्लकी आमाचाहिँ बाँचिन् । विष खुवाउने काममा लक्ष्मीनारायण जोशीको हात थियो । पार्थिवेन्द्र मल्लको मृत्यु भएपछि हाम्रो राजालाई मार्ने को हो भनी काठमाडौँका ँदुनियाँ’ ९जनता० हनुमान ढोका दरबार घेर्न पुगे । कुरा खुलेमा आफ्नो नाश हुने स्थिति देखेका लक्ष्मीनारायण जोशीले आफ्नो उन्नति र शत्रुको नाश गर्ने कुरामा यसलाई प्रयोग गर्ने विचार गरे र यो विष प्रयोग मन्त्री वंशीधरको सहायताले चिकुटिले गरेका हुन् भन्ने हल्ला मच्चाए । त्यसबेला चिकुटि पशुपतिमा बसेका थिए । राजाउपर विषप्रयोगको आरोप लगाई सपरिवार चिकुटि र उनका अनुयायी खसहरू समातेर ल्याइए । बाटामा उत्तेचित भीडले चिकुटिलाई बेसरी कुट्यो । मन्त्री वंशीधर थुनिए । पछि राजद्रोहको अभियोग लगाई वंशीधर, सपरिवार चिकुटि र उनका अनुयायी खसहरू मारिए । यसपछि पार्थिवेन्द्र मल्लका छोरा भूपालेन्द्र मल्ल गद्दीमा राखिए । यसबेला भूपातेन्द्र मल्ल आठ वर्षका थिए । चौतारा ९मुख्यमन्त्री० पदमा लक्ष्मीनारायण जोशीको नियुक्ति भयो ।  राजा बालक, राजमाता ऋद्धिलक्ष्मी अनुकूल भएकी र आफ्ना शत्रुहरूलाई सिद्धयाउन समर्थ भएकाले लक्ष्मीनारायण जोशीको प्रभाव बढ्दै गयो । काठमाडौँमा आफ्नो प्रभाव जमाइसकेपछि पाटन र भक्तपुरमा पनि बारम्बार हस्तक्षेप गर्ने काममा लक्ष्मीनारायण लागे । पार्थिवेन्द्र मल्ल मारिएपछि शक्तिशाली भएका लक्ष्मीनारायण जोशीले धर्मकर्म पनि निकै गरे । यसै प्रसङ्गमा वि।सं। १७४५ वैशाखमा हुगलटोलमा ठूलो अग्लो मन्दिर बनाई लक्ष्मीनारायण जोशीले योगेश्वर महादेवको स्थापना गरे । मन्दिरको प्रतिष्ठा गर्दा लक्ष्मीनारायण जोशीले निकै खर्च गरे । भक्तपुरका राजा जितामित्र मल्ल पनि त्यस समारोहमा आएका थिए । जोशीले बनाएको हुनाले पछि यो जैसीदेवलको नामले प्रसिद्ध हुन थाल्यो । पछि त्यहाँको शिवलिङ्ग कालक्रमले बिग्रिई त्यसै रहेकोमा वि।सं। १९५८ मा श्री ३ देवशमशेरले त्यहाँ शिवलिङ्गको स्थापना गरिदिए र त्यसमा आफ्नो नाम जोडी त्यसको देवयोगेश्वर नाम राखे । वि।सं। १९५८ अधिक आषाढ शुक्ल प्रतिपदा र वि।सं। २०१४ भाद्र २४ गतेको गोरखापत्रमा यो कुरा लेखिएको छ । यसरी जैसीदेवलको इतिहास गोरखापत्रसँग पनि जोडिन आएको छ ।á   

http://www.gorkhapatra.org.np/detail.php?article_id=52482&cat_id=22

What a funny writing. News paper ma news chapyo bhandaina news ko samandha patrika sanga kasri huncha. waiyatt. Teso bhaye ke durbar hatya kanda ma Kantipur ko haat cha bhanne.

 nice piece of history there..thanks!!!