अमेरिकामा मैले जे पाएँ

अमेरिकास्थित नेपाली डायास्पोरामा लोकतान्त्रिक भावना राख्नेहरुकै वर्चस्व छ ।

गगन थापा

अमेरिकी सरकारको 'आईभीपी' -इन्टरनेसनल भिजिटर प्रोग्राम) कार्यक्रमअन्तर्गत हालै मलाई एक महिना अमेरिका घुम्ने अवसर मिल्यो । त्यहाँ रहेको नेपाली समुदायसँग अन्तरक्रिया गर्ने सोचाइ मैले त्यसतर्फ जानुपूर्व नै बनाएको थिएँ । त्यहाँ धेरै जनासँग कुराकानी गर्न पनि पाएँ ।

'माघ १९' लगत्तै नेपालमा जस्तो अन्योल थियो, त्यसबेला अमेरिकाका नेपाली पनि त्यस्तै मनोदशामा रहेछन् । हिजोको पञ्चायती सत्ता, दरबारिया परिवारनिकट र उच्चस्तरीय सैनिक अधिकारीका छोराछोरी 'माघ १९' को कदमले निकै हौसिएका रहेछन् । तर, विस्तारै जब राजाको नियत छर्लङ्ग हँुदै आयो, त्यहाँका प्रजातन्त्रवादीहरूको गतिशीलता पनि बढ्न थालेछ । अहिले आफूलाई राजावादी भन्नेहरूका गतिविधि ठप्पप्रायः छन् त्यहाँ ।

अमेरिकामा तीन किसिमका नेपालीहरू भेटिए । डीभी भीसा तथा अरू विभिन्न उपायले गई धनार्जनमा लागेको समूह, विद्यार्थीहरू र बौद्धिक जमात । मैले त्यहाँ पढ्दै गरेका विद्यार्थीहरू बढी क्रियाशील होलान् भन्ठानेको थिएँ । तर, विद्यार्थीको तुलनामा त्यहाँ ०४६ सालको जनआन्दोलनमा समाहित भएको पुस्ता, जो त्यहाँ आफ्नो योग्यताअनुसार भिन्नभिन्न काममा छन्, तिनीहरू बढी क्रियाशील रहेको पाएँ । यसरी आफूलाई प्रजातन्त्रवादी भन्ने यस समूहमा दुईखाले सोच भएकाहरू छन् । एकथरी, संवैधानिक शक्तिबीच एकता भई ०४६ सालको उपलब्धिको रक्षा गर्नुपर्छ भन्छन् । अर्कोथरी, नेपाल पूर्ण लोकतन्त्रतर्फ उन्मुख हुनुपर्छ भन्ने मान्यता राख्छन् । यीमध्ये पनि लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा जानुपर्छ भन्ने 'सेन्टिमेन्ट' हावी भएको रहेछ । ०४६ सालको आन्दोलनमा सहभागी भएको पुस्ता होस् या त्यसपछिको प्रजातान्त्रिक व्यवस्था उपभोग गरेको जमात, दुवैमा यसखाले भावना धेरै छ ।

नेपाली समुदायसँग मेरो अन्तरक्रियाको प्रारम्भ वासिङ्टन डीसीबाट भयो । त्यहाँ बूढानीलकण्ठका पूर्वविद्यार्थीहरूले एउटा अन्तरक्रिया आयोजना गरे । आफ्ना भनाइ राख्ने क्रमसँगै लामो छलफलसमेत भयो, 'माघ १९' पछिको राजनीतिक अवस्था, माओवादीका सवल र दुर्वल पक्ष, राजाका व्यवहार, हाम्रो पुस्ता राजतन्त्ररहित शासन व्यवस्थाको मतमा किन छ र त्यसको औचित्य के ? भन्ने मेरो प्रस्तुतिको सार थियो ।

छलफलमा प्रजातान्त्रिक आन्दोलनले पूर्णता पाओस् भन्ने भित्री आकाङ्क्ष्ाा पनि उनीहरूले प्रकट गरे । तर, राजनीतिक दलसँग चाहिँ एकप्रकारको असन्तुष्टि अझै रहेछ । ०४६ सालपछि पार्टीहरूको प्रस्तुति जस्तो रह्यो, त्यसले उनीहरूमा ठूलो वितृष्णा सिर्जना गरेको छ । त्यसो त उनीहरू पूर्ण लोकतान्त्रिक आन्दोलनको नेतृत्व यिनै पार्टीहरूले गरून् भन्ने चाहन्छन् तर एकखाले अझै आशङ्का गर्दा रहेछन् । पार्टीहरूले आन्दोलनलाई सम्झौतामा टुङ्ग्याउने हुन् कि भनेर सशङ्कित देखिन्छन् उनीहरू ।

डीसीमै मैले क्रिस्टिना रोका, डोनाल्ड क्याम्प, स्यामुएल ताम्राटलगायत इन्टरनेसनल क्राइसिस ग्रुप, मानवअधिकारवादी सङ्घसंस्थाका पदाधिकारीहरूसँग भेट्ने अवसर पाएँ । नेपालका लागि अमेरिकी राजदूत जेम्स एफ मोरियार्टीको हालै जस्तो भनाइ आएको छ, त्यहाँ भेटिएको अमेरिकी संस्थापनको भनाइमा खासै भिन्नता छैन । उनीहरूसँग नेपालको वर्तमान सङ्कटबारे प्रशस्त सूचना छन् । तर, सङ्कटको चरित्र, त्यसको बहुआयामिक पक्ष र ऐतिहासिक सन्दर्भका हिसाबले उनीहरूको बुझाइ गलत छ । त्यसकारण तिनको निष्कर्ष पनि गलत छ । उनीहरूले माओवादीको पछिल्लो युद्धविरामलाई रणनीतिकै रूपमा हेरेका छन् । र, माओवादीहरू दीर्घकालीन शान्तिका लागि गम्भीर छैनन् भन्ने बुझाइमै अड्केका छन् । उनीहरू लोकतान्त्रिक आन्दोलनप्रति समर्थन गर्छन् र शाही सेनाले गरेका मानवअधिकार उल्लङ्घनका घटनाप्रति चिन्तित छन् । तर, सङ्कटबाट पार पाउन हामीले भन्ने गरेको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको विषयमा असहमत छन् । यसबारे हामीले नै उनीहरूलाई प्रस्ट पार्न नसकेको हो कि भन्ने लाग्यो ।

अमेरिकी अधिकारीहरूसँगको भेटघाटमा मैले हामीजस्ता नेपाली युवापुस्ताको सोच राख्न पाएँ । किन हामीले लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको परिकल्पना गर्?याँै ? यो किन आवश्यक छ ? भन्ने बताएँ । कम्तीमा हाम्रा कुरा उनीहरूसम्म पुर्?याउन पाउनुलाई मैले उपलब्धिमूलक नै ठानेको छु ।

डीसीको कार्यक्रमपछि म बोस्टन गएँ । त्यहाँको छोटो बसाइमा ग्रेटर बोस्टन नेप्लिज कम्युनिटी भन्ने संस्थाले हार्वर्ड युनिभर्सिटीमा छलफल कार्यक्रम राख्यो । यसमा नेपाली विद्यार्थी, विभिन्न पेसाकर्मी र नेपालप्रति चासो राख्ने केही अमेरिकीहरूको पनि सहभागिता थियो । त्यहाँ भेटिएका नेपाली युवाहरू पनि राजाको कदमसँग कुनै कोणबाट पनि सहमत रहेनछन् । माओवादी जे-जस्तो भए पनि त्यो जनताबाट उठेको शक्ति हो, त्यहाँ सुधारको सम्भावना छ र त्यसका निम्ति प्रयत्न गर्नुपर्छ भन्ने विचार राख्नेहरू त्यहाँ भेटिए । उनीहरू यस्तो विचार राख्दा माओवादीहरूको हिंसात्मक गतिविधिको विरोध गर्न भने चुक्दैनथे । हिंसात्मक गतिविधिकै कारण पार्टी र माओवादीबीच सम्भावित सहकार्यमा अड्चन आउँछ कि भनी आशङ्का गर्नेहरू पनि भेटिए ।

बोस्टनपछि एटलान्टा गएँ । त्यहाँ औपचारिक कार्यक्रम त थिएन तर अनौपचारिक हिसाबले धेरै नेपालीसँग छलफल भयो । विषय यसअघिका जस्तै रहे । एउटा रमाइलो र प्रेरक कुरा के रह्यो भने, त्यहाँका नेपालीहरू प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका विषयमा छलफल गरेर दैनिक दुई-तीन घण्टा खर्चिंदा रहेछन् । इन्टरनेटमार्फत छलफल गर्ने समूह बनाएर राजनीतिक सङ्कट समाधानका निष्कर्षसमेत निकाल्दा रहेछन् । तिनले खर्चेको समयलाई हामीले समन्वय गरेर प्रयोग गर्न नसकेको अनुभूति भयो ।

एटलान्टाबाट मेरो यात्रा अर्को सहर विसकन्सिनतर्फ बढ्यो । सौभाग्य ! त्यहाँ दक्षिण एसियालीस्तरको सम्मेलन भइरहेको रहेछ । नेपालबारे जानकार प्राज्ञहरू सहभागी रहेको सो सम्मेलनले राजाको 'माघ १९' को कदमको विरोध गर्दै प्रजातन्त्र र्फकनुपर्छ भन्ने माग गर्?यो । नेपालबारे त्यहाँ थुप्रै कार्यपत्रहरू प्रस्तुत भएका थिए । म कार्यक्रमको अन्तिम सत्रमा भाग लिन पुगेको थिएँ । भारतका पूर्वजर्नेल अशोक मेहतादेखि नेपाल मामिलामा चासो राख्ने विदेशी विशेषज्ञहरूको ठूलो जमघट थियो ।

भर्खरै प्रकाशित द रोयल नेपाल आर्मी ः मिटिङ् द माओइस्ट च्यालेन्ज पुस्तकका लेखक अशोक मेहतासँग छलफल पनि भयो । उनको भनाइ थियो, "शाही सेनाको सङ्ख्या र शक्ति बढाएर पनि माओवादीहरूलाई पूर्णतः पराजित गर्न सम्भव छैन ।" सेनालाई बलियो बनाउँदैमा माओवादीलाई हराउन सकिन्छ भन्ने तर्क नै गलत रहेको उनको धारणा रहेछ । त्यसकारण नेपाललाई सैनिक सहयोग गर्नु भनेको सङ्कटलाई निरन्तरता दिनु हो भन्ने उनको बुझाइ थियो ।

त्यो प्राज्ञिकहरूको सम्मेलन थियो । किन नेपालको दरबारले प्रकृति संरक्षणको मुद्दालाई प्रमुखता दियो ? भन्नेबारेमा एक जना अमेरिकी समाजशास्त्रीले अनुसन्धान गरेका रहेछन् । उनको निष्कर्ष थियो, 'कन्जरभेसन' अन्तर्राष्ट्रिय सम्भ्रान्त वर्गको आकर्षणको विषय रहेको र उनीहरूलाई आफूतर्फ तान्न दरबारियाहरूले त्यही मुद्दामा जोड दिएका हुन् ।
मैले माओवादीनिकट अमेरिकीहरूको एउटा जमात पनि भेटेँ । उनीहरू नेपाली माओवादी आन्दोलनको प्रचार गर्दा रहेछन् । माओवादीको हिंसात्मक पक्षलाई स्वाभाविक हो भन्दा रहेछन् । तिनीहरू सशस्त्र क्रान्ति गर्दा हिंसा सँगै जोडिएर आउँछ भन्ने विचार व्यक्त गर्थे ।

नेपालको ग्रामीण भेगमा काम गरेर फर्केका अमेरिकीहरू पनि भेटिए । नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलनले अहिलेसम्म पनि ग्रामीण भेगका खास समस्यालाई सम्बोधन नगरेको उनीहरूको भनाइ थियो । आन्दोलन सहरकेन्दि्रत छ र लामो समयदेखि नेपालको राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक क्षेत्रमा प्रभाव भएको वर्गको हितमा छ भन्ने निष्कर्षमा उनीहरू पुगेका रहेछन् । रोल्पाको गाउँमा सन् १९९१ मा काम गरेका एक मानवशास्त्री पनि भेटिए । उनले आन्दोलन व्यापक नहुनुमा ग्रामीण जनताका मुद्दा नसमेटिनुलाई नै मुख्य कारण मानेका रहेछन् ।

विसकन्सिनमा मैले एउटा सामुदायिक रेडियोमा अन्तर्वार्तामार्फत आफ्ना कुरा राख्ने मौका पाएँ । त्यसपछि सनप|mान्सिस्को गएँ । त्यहाँ युनिभर्सिटी अफ बर्कलेमा नेपाली समाजले केही नेपाली र स्थानीय अमेरिकी पत्रकारसँग छलफल कार्यक्रम राखेको थियो । अमेरिकाका स्थानीय पत्रपत्रिकामा काम गर्ने पत्रकारहरूलाई समेत यहाँको मुद्दाबारे चासो र ज्ञान भएको देख्दा नेपालप्रति अन्तर्राष्ट्रिय चासो निकै बढेको अनुभूति भयो ।

बर्कलेका नेपालीहरूले काङ्ग्रेस, एमालेका बैठक-महाधिवेशनलाई निकै ध्यान दिएर हेरेका रहेछन् । पार्टीहरूले लोकतान्त्रिक मुद्दालाई प्रमुखता दिने कुरा गरे पनि तिनका गतिविधिमा त्यो प्रतिविम्बित नभएको उनीहरूको गुनासो थियो । पार्टीहरूले कार्यक्रम सञ्चालन गर्दा जनतालाई केन्द्रमा राखेर नगर्ने, पार्टी र आफ्नो हित मात्रै राख्ने गरेको पाइएको उनीहरूले बताए ।

बर्कले विश्वविद्यालय अमेरिकी विद्यार्थीहरूको राजनीतिको केन्द्रजस्तै मानिँदो रहेछ । अमेरिकी विद्यार्थी सङ्गठनका प्रतिनिधिहरूसँग पनि भेट भयो । उनीहरूमध्ये कतिलाई नेपालबारे राम्रै जनकारी रहेछ भने कतिपय अनभिज्ञ भेटिए । बर्कलेका नेपालीहरू पनि पूर्णतः लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको पक्ष्ामा देखिए । उनीहरूले अबको आन्दोलन कुनै सम्झौतामा टुङ्गिनु हुँदैन भन्ने विचार राखे । त्यसपछि म टेक्सास गएँ ।

टेक्सासमा नेप्लिज डेमोक्रेटिक फोरमले एउटा कार्यक्रम आयोजना गर्?यो । अघिल्ला कार्यक्रमको तुलनामा यो बढी राजनीतिक थियो । आयोजक संस्था आफैँ राजनीतिक गतिविधिमा लागेको थियो । नेपालीहरूको राम्रो उपस्थिति रहेको त्यस ठाउँमा पनि लोकतन्त्रकै पक्षमा विचारहरू आए । 'माघ १९' लगत्तै राजाको समर्थनमा हिँड्नेहरू पनि अहिले प्रजातन्त्रको विकल्प नभएको बताउन थालेका रहेछन् ।

त्यसपछि मेरो यात्रा न्युयोर्कतर्फ बढ्यो । न्युयोर्कको कोर्नेल युनिभर्सिटीमा एउटा कार्यक्रम भयो । त्यहाँ नेपालको विद्यार्थी आन्दोलन विषयक एउटा वृत्तचित्र देखाइयो । नेपाल आएर लामो समय अध्ययन गरेर फर्केका अमेरिकी विद्यार्थीहरूको सहभागिता त्यो कार्यक्रमको विशेषता थियो । उनीहरूको पनि नेपालका लोकतान्त्रिक पार्टीहरूले जनताका मूलभूत एजेन्डालाई बोक्न नसकेको ठहर थियो ।

अन्तिम कार्यक्रमचाहिँ न्युयोर्कको कोलम्बिया युनिभर्सिटीमा अलाइन्स फर पिस एन्ड डेमोक्रेसी भन्ने संस्थाको आयोजनामा भयो । त्यहाँ स्मरणीय के भयो भने सहभागी नेपालीहरूले हिँड्ने बेलामा स्वतन्त्रताको प्रतीक 'स्ट्याचु अफ लिवर्टी' उपहार दिए । सही अर्थमा जनतालाई सम्प्रभु नबनाएसम्म आन्दोलन नटुङ्ग्याउने आग्रहसहित लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा समर्पित सम्पूर्ण युवाका नाममा उनीहरूले त्यो उपहार दिएका थिए ।

न्युयोर्ककै एउटा रमाइलो सम्झना छ । एक जना उच्च सैनिक अधिकारीको परिवारका सदस्यको प्रसङ्ग हो यो । युएन महासभामा सम्बोधन गर्न राजा नजाने भए पनि त्यहाँका नेपालीले पहिले नै तय भएको विरोध जुलुसचाहिँ रोकेका रहेनछन् । त्यस जुलुसमा ती सदस्य श्रीपेचसहित देखिएका थिए, उनले 'नेपालका राजा र आफूले सबैथोक गुमाएकाले शरणार्थी बन्न चाहन्छु, सहयोग गर्नुस्' भनी अङ्ग्रेजीमा लेखिएको कपडा लगाएका थिए । सोही क्रममा श्रीपेच खोसिएको र नेपाल श्रीपेचरहित भएको दृश्य पनि प्रस्तुत गरियो । दरबारनिकट परिवारका भए पनि उनी राजसंस्थाको विरोध गर्दै निस्किएको घटना मलाई रोचक लाग्यो ।

अमेरिका भ्रमणबाट समग्रमा मैले के बुझेँ भने त्यहाँ भएको ठूलो नेपाली जमात देश र्फकन चाहन्छ र यहाँको बिग्रेको राजनीति सपार्न केही योगदान दिन चाहन्छ । 'असोज १८' भन्दा पहिला नेताहरूले गर्न नसकेका हुन्, हामीले गरेर के हुन्छ र भन्ने सोचाइ राख्नेहरू पनि रहेछन् । तर, 'माघ १९' पछि उनीहरूले ठूलो परिवर्तनको सम्भावना देखेको र त्यसमा आफ्नो सहभागिता खोजेको जस्तो लाग्यो । आन्दोलनपछि आउने नयाँ प्रणालीमा आफ्नो स्वामित्वका लागि आन्दोलनको प्रक्रियामा उनीहरूले हस्तक्ष्ाेप गर्न चाहेको हुनुपर्छ । हामीले लोकतन्त्र स्थापनाका लागि विदेशीमाझ 'लबिङ्' गरिरहेका बेला विदेशमा बसेका नेपालीको सामथ्र्य र भावनालाई नजरअन्दाज गर्नु हुँदैन । अबको लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा अमेरिकाको नेपाली डायास्पोराको भावना र तिनको सामथ्र्यलाई समन्वय गर्दै अघि बढ्नुपर्छ भन्ने मलाई लागेको छ ।

copied and pasted from
http://www.kantipuronline.com/Nepal/aanubhuti.php

पुन्टे दाजी कता मोरेचन कुन्नि, हिजाऽज साझाँ देखिन छोडे केरे ।

अलिक अस्तिन छोरा भुन्टेको बर्तुन (ब्रतबन्ध) छ, भतेर खान आओ मेराँ भनेर हामी चौतारीमा बसेर बात मार्नी
गाम्ले हुरलाई चईनी सुपारी निम्ता देका थे । तेस पछि भनि नाक मुख देखाका छैनन केरे ।

Keep rolling...

Its nice to see Gagan praising the efforts of Nepali diaspora for the restoration of civil liberties, in Nepal. Now, it will be interesting to see how Nepricans contribute to realise the expectations. I guess, Gagan is also refering to some of our Sajhaites.

Good Luck...:)

Good to see Gagan back again on the road for mission...
Hope He doesn't turn out to be one of the old gits in the hazy blues....
Best of Luck in leading the nation to the new horizon,I am with you...:)

>>>"न्युयोर्ककै एउटा रमाइलो सम्झना छ । एक जना उच्च सैनिक अधिकारीको परिवारका सदस्यको प्रसङ्ग हो यो । युएन महासभामा सम्बोधन गर्न राजा नजाने भए पनि त्यहाँका नेपालीले पहिले नै तय भएको विरोध जुलुसचाहिँ रोकेका रहेनछन् । त्यस जुलुसमा ती सदस्य श्रीपेचसहित देखिएका थिए, उनले 'नेपालका राजा र आफूले सबैथोक गुमाएकाले शरणार्थी बन्न चाहन्छु, सहयोग गर्नुस्' भनी अङ्ग्रेजीमा लेखिएको कपडा लगाएका थिए । सोही क्रममा श्रीपेच खोसिएको र नेपाल श्रीपेचरहित भएको दृश्य पनि प्रस्तुत गरियो । दरबारनिकट परिवारका भए पनि उनी राजसंस्थाको विरोध गर्दै निस्किएको घटना मलाई रोचक लाग्यो ।"<<<

यो हाम्रो पून्टे दाइको बारेमा भन्या होइन र भन्या?

In front of the UN headquarter, Sept 16th, 2005...

त्यो पहिलो फोटुमा त पुन्टेदाइ ठ्याक्कै ज्ञानेन्द्र जस्तै देखिएछन गाँठे। धुम्म परेर फुलेर बसेको के :-)।

हास्दा हास्दा हैरा भो मलाई त।

:-))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))
-भउते

I wanna note some points or you can call it criticisms or whatever you feel like.

1. Mr. Thapas generalization about Nepalis in US. I think he is right on mentioning that majority want democracy. I want demorcarcy too but I am trying to figure out way to go about it. But he should not be making generalization.

2. He mentions about the support . But I do not see the way he is going to utilize it.

3. He divides pro democrats in 2 groups. Republican deomcrats and democrats. He seems to be in favor of republican democrat. He still fails to make his point clear ragarding feasiblity of republican democracy.

4. Poonte-- COnncetion with high level army family. People dying are from the poor family and social status. In the army ranks, in the maoists ranks and even on the streets. Highers status and family (so called) are playing with the poor people.

Why I have disadain?

07, 46 --> Revolution saw poor people giving their life where as some peopole with high status played them around. These people came into power and but the misery remained. How can this new revolution be different? Maoists issue is the biggest issue. How can we solve it? Even the AMericans (in the words of Gagan) wants to keep king. Where will the revolution head if the king gives away autocracy and selects constitution? There are lotta issues that needs to be dealt with.

The diaspora needs to prove their intent. Admit it, the action taken here will not have afffect on the people here but it may have severe consequences in Nepal.

The last factor. Gagan hints to stop military aid. But what if the maoists start winning the war and sets up a totalitaian communist govt???

Power to the people.
HF for peace in Nepal.
peace out

I know most of the internet polticans do not like my views. But I am just keeping it real. I do not want any foes. I speak out what I feel if I do not agree. Atleast I anit any hypocrite (at least in sajha, may be in reality).

But I aint lying when I say I want peace. I am sick of war. I am sick of being played around. ANd YESssssss, I do doubt every polticans. Thats because of the trend and hisotry of our great polticians.

peace out

राजनितिको धागोमा राजनितिकै कुरा गर्नु प-यो केरे हैन र।

एउटा गणतन्त्रका लागि होमिएका होनाहार आम नेपाली युवाहरुका प्रतिनिधी अमेरिका पुगेर १ महिना अनूभव बटुलेर लेखेको लेख पढ्दा जुरुक, जुरुक र जोसको भावना रगतदेखि उम्लेर आउला कि भनेर म द-हो कुर्सीमा सरेर पढ्न बसेँ । हेर्दै जाँदा यो एउटा राजनितिज्ञको लेख भनेर विश्वास गर्न मलाई फिटिक्कै मन लागेन। र उल्टो जति पढ्दै जान्छु त्यती मन सेलाउँदै गयो मानौँ यो अमेरिकाको शैक्षिक भ्रमण पुरा गरी फर्केपछि ७ किलासको भाइले लेखेको एउटा निबन्ध थियो।